پاور پوینت (اسلاید) برنامه‌ريزي شهري در ايران - دانلود فایل
دانلود فایل پاور پوینت (اسلاید) برنامه‌ریزی شهری در ایران
دانلود فایل پاور پوینت (اسلاید) برنامه‌ريزي شهري در ايران
محتواب برخی از اسلاید ها :
بدلیل عدم اشاعه بهداشت و افزایش نرخ مرگ ومیر هنوز سرریز جمعیتی در روستاها به وجود نیامده بود
در شهرها آنچه که بتواند قطب جاذب عمل کند و یا انچه که مانند کارخانجات صنعتی و یا امور ساختمانی و خدماتی بتواند نیروی کار روستایی را به طرف خود بکشاند وجود نداشت به عبارت دیگر اختلاف سطح زندگی و در آمد بین دوجامعه شهری و روستایی زیاد نبود
-1شهرنششینی بطئی)زمان روی کار آمدن رضا خان تا سال 1340(
از سال 1299 تا سال 1320
سال 1320 تا سال 1340
2 - بررسی شهر نشینی سریع) از سال 1340 تا به امروز(
از سال 1340 تا 1375
از سال 1375 تا به امروزشهر نشینی از سال 1299 تا 1320استعمار نوین
سرمایه گذاری در کشور های جهان سومی
رواج و توسعه الگوی سرمایه داری در این کشورها
برای
غارت منابع آنها
ایجاد بازارهای مصرفی برای فروش تولیداتشان
فهالیت ها
امنیت درجاده ها برقرار شد و راهزنی از میان برداشته شد
ایجاد راه های ارتباطی زیاد که اکثرا بین شهر های کو چک و بزرگ ایجاد شد
افزایش ورود وسایل نقلیه موتوری
تسهیلاتی در رفت و آمد و حمل و نفل کالا ، تسریع آن و کاهش هزینه ها
اقداماتی در زمینه ارتباطات مانند پست ، تلفن و تلگراف
تاسیس بانکهای متهدد برای به جریان انداختن اندوخته های مردم
به وجود آمدن و پایه گذاری صنایع جدید
تاسیس ادارات و وزارت خانه ها و سازمانهایی نیز برای تمرکز امور اداری و کنتری آنها - افزایش در آمد نفت باعث کمترین توجه به صنعت و کشاورزی و از دست رفتن نقش آنها در صادرات غیر نفت
وابستگی عمیق به کشور های دیگر
افزایش نقش اداری و تجاری شهرها
رشد آرام و طبیعی جمعیت و بغضا به سبب مهاجرت افراد از شهرهای کوچک به بزرگ شهرنشینی از سال 1320 تا 1340وقوع جنگ جهانی دوم
برکناری رضاخان
این دو عامل بر اوضاع اقتصادی و اجتماعی ایران به ویژه بر امر کشاورزی تاثیر بسازایی داشت
باعث
صادر نشدن مواد خام کشاورزی ایران
1-از رونق شهرها کاسته شد
2- کاروکسب آن دسته ازروستاییان که به این کارمشغول بودند مختل شد
3-مالکین روستاییان و کسانی که تامین کننده امنیت و قدرت مالی برای گردش چرخ کشاورزی در پی اشتغال نظامی ،پراکنده و متواری شدند.– برنامه راهسازی و عمران شهرها دچار اختلال شده
2 - در کل رشد اقتصادی کشور متوقف شد
در روند مدرنیزاسیون که با حکومت رضا شاه پایه گذاری شده بود تا 28 مرداد وقفه افتاد
از کودتای 28 مرداد به بعد
افزایش در آمدهای نفتی ایران و کشاورزی در اقتصاد ایران جای خود را به نفت داد
شروع برنامه عمرانی 7 ساله دوم ( گسترش سیستم تلفن وتلگراف ،لوله کشی آب ،تامین برق ، افزایش ادارات و امور خدماتی )
گسترش زیر ساخت های اقتصادی ایران
واردات کالای سرمایه ای و بازارهای داخلی آماده شدند تا پذیرای سیل کالاهای تولید شده در غرب باشند
مهاجرت روستاییان به صورت محدود به شهر و رشد شهرنشینی تسریع شدشهرنشینی از سال1340 تا 1375 1 - اجرای اصلاحات ارضی
2 – وقوع تغیییرات اقتصادی در سطح جهانی و به طبع آن متاثر شدن ایران به صورت تحمیل الگوی جایگزینی واردات
3 – اقدامات وسیع شهرسازی و عمرانی در شهرها
4 – رشد سریع و شتاب آلود شهرنشینی
5 - مهاجرت روستاییان به شهر
6 - از هم پاشیدن رابطه شهر و روستاشهرنشینی از سال1375 تا امروزمنابع مالی برنامه اول به ترتیب :
-1کلیه درآمد دولت
2 – استقراض از بانک ملی
3 – دریافت وام از بانک بین المللی ترمیم و توسعه
– دریافت وام از موسسات داخلی غیردولتی یا موسسات خارجی4 با روی کار آمدن دکتر مصدق این برنامه به دلایل زیر تنها 2سال اجرا شد:1 – آغاز نهضت ملی شدن صنعت نفت
2 – تحریف نفتی ایران از طرف آمریکا
3 – خودداری سازمانهای طرف وام از دادن وام به ایران
و باعث شد :
1 – اقتصاد ایران فرصتی برای توسعه و پیشرفت واقعی را از دست داده و در مسیر خدمت در جهت اهداف خارجی افتاد
2 – اقتصاد ایران بر روند تک محصولی نفتی ، بیشتر به صحنه جهانی اقتصاد نزدیک شد
3 – الگوی مصرف مورد نظر سرمایه داری جهانی به تدریج بر جامعه ایرانی تحمیل شد
4 – هزینه ها بدون برنامه و هدف در بخش کشاورزی به هدر رفت
5 – زمینه صنعتی شدن ایران فراهم شد منابع مالی برنامه :
صدور نفت
قسمت های مهم برنامه :
- فصل ارتباطات و مخابرات
– فصل راه سازی و راه آهن و بنادر و فرودگاه ها
– فصل کشاورزی (سد سازی ـ آبیاری – مطالعات سد سازی و آبیاری – ماشینهای کشاورزی – عمران دهات و اراضی )هدف برنامه چهارم (با اعتباراتی حدود 5/2 برابر اعتبارات برنامه سوم ) :
1– تسریع رشد اقتصادی و تکثیر درآمد ملی از راه افزایش قدرت تولید با اتکای بیشتر به توسعه صنعتی
2 – توزیع عادلانه تر درآمد
3– کاهش نیازمندیها به خارج
4 – تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی کشور افزایش امکانات مالی به دلیل 4 برابر شدن قیمت نفت و این موضوع باعث افزایش درآمد از طریق سرازیر شدن پولهای نفت به جامعه ، تقا ضاها زیاد شده و عرضه کالا کم بود به همین دلیل واردات کالا به کشور افزایش یافت. 2 – ساختمان و مسکن
1 – سرمایه های خصوصی در دست عده ای معدود متمرکز شد ( هدف کودتای 28 مرداد 1332 که سرمایه داری کردن سیستم اقتصاد ایران بود بت موفقیت تامین شد )
2 – اقتصاد ایران در یک سیستم وابستگی دو گانه قرار گرفت
3 – بالارفتن سود حاصل از ساختمان سازی( افزایش فعالیت بساز بفروش ها ،بورس بازی زمین ،عنوان شدن زمین و خانه به عنوان کالا )
این 3 مورد باعث :
1 – مشکلات در سیستم شهرسازی
2 – افزایش مهاجرت ها
3 – کاهش تولیدات در بخش کشاورزی
4 – افزایش در آمدهای حاصل از اشتغال ایجاد شده در بخش های ساختمان سازی شهرها
5 – افزایش تقاضا برای مواد غذایی و سایر مواد مصرفی و تجملی
به دلیل سیاست های نادرست اعمال شده قبل از انقلاب در برنامه های پنج گانه و از طرف دیگر نبود کنترل صحیح و برنامه های اصولی در جهت هدایت اقتصاد کشور باعث بروز مشکلات از جمله :
افزایش واردات کالاهای مصرفی
ایجاد نابسامانی در اقتصاد کشور
با این حال برنامه اول عمران پس از انقلاب برای سال های 62 تا66 تدوین شد
1 - توجه به شهرها به منظور کنترل رشد بی رویه آنها
2 - جلوگیری از تمرکز گرایی در تهران و شهرهای بزرگ
3 – برنامه تهیه و تامین مسکنیکی از پدیده های مخرب و جبران ناپذیری که به دوگانگی منظر و سیمای شهرها لطمه میزندو هم اکنون جوامع شهری راتهدید می کند حاشیه نشینی است،که در پی وجود یک اقتصاد بیمار و ناسالم و در کنار سایر عوامل بر مشکلات شهری افزوده است. البته این نکته قابل ذکر است که عامل مهاجرت که عوارضی همچون بیکاری نهان و آشکار،شلوغی و تراکم بیش از حد جمعیت و بروز مشکلات شهری و ناتوان ماندن شهر در ارائه خدمات و...... را به دنبال دارد خود از عوامل پدید آورنده ی حاشیه نشینی است.
البته بحث و گفتگوهایی در مورد حاشیه نشینی مطرح است که در این مورد این پدیده مطرح کردند که میتوان به برخی اشاره کرد از جمله میتوان حاشیه نشینی را منطقه ای که واحد های مسکونی رو به ویرانی،فرسودگی و دارای تجهیزات ناقص و تسلط فقر در منطقه،جدائی گزینی توده ای مردم روستایی از جامعه شهری و شهرک هایی چسبیده به شهر با مواد و مصالح کم دوام ساختمانی معرفی کرد. در مفهوم کلی حاشیه نشین به کسی گفته می شود که در شهر سکونت دارد ولی به علل گوناگون نتوانسته جذب نظام اقتصادی شهر شودو از خدمات شهری استفاده کند. :در این قسمت به حاشیه نشینی در ایران و عوامل پیدایش آن می پردازیم:در ایران بیشتر مهاجرین روستایی که برای خود مسکن یا سرپناهی نمیابند به صورت های گوناگون شب را به صبح می رسانند. کارتن خوابی یا خیابان خوابی،اقامت در ساختمان های در حال ساخت،کاروانسراها و .....اما مکان های استقراری که مهاجرین برای خود بر میگزیند باید به اشکال الونک نشینی،حصیر آباد ها،حلبی اباد ها ،کپرنشین ها و گود نشین ها اشاره کرد،که در بطن یا حاشیه شهر ها اشاره کرد. البته در شهرهای ایران حاشیه نشینی به آن شکل که در بسیاری از شهرهای کشور های در حال توسعه مثل مکزیکوسیتی قابل مشاهده است وجود ندارد،چنانکه کاستللو در مورد تهران ضمن اشاره به موقعیت تهران جنوبی به عنوان نقطه پذیرش اکثریت مهاجرین می گوید:در تهران حاشیه نشینی به صورتی که در خیلی از شهرهای با رشد فزاینده یافت میشود،وجود ندارد. اما نکته اخر این است که حاشیه نشینان قربانی سیاست های اشتباهی هستند که به امید زندگی بهتر،امکانات رفاهی بیشتر و شرایط مطلوب تر روانه ی شهرها شده اند،غافل از اینکه این افراد در روستا بدبخت بودند و آزاد و درشهر فقط بدبخت هستند..
مردمانی که به عنوان حاشیه نشین شناخته شده اند در حقیقت با اختیار کردن زندگی حاشیه ای و مشغول شدن به شغلهای حاشیه ای،سرنوشتی حاشیه ای را نیز برای خود رقم زده اند.انان اگرچه در کنار یا بطن شهر هستند اما ویژگی های منحصر به خود را دارند.این خصوصیات گاه از فرهنگ شهری سرچشمه گرفته و یا تاثیر پذیرفته و با شرایط زندگی و فرهنگ انها تلفیق شده است.در بسیاری از موارد نیز هر دسته یا گروه از هر محلی که امده اند اداب و رسوم،فرهنگ و گاه حتی شیوه معماری خویش را نیز به ان نقطه انتقال داده اند.اقای شکوئی عقیده دارد که در مطالعات شهری میتوان ویژگیهای همه زاغه ها و بخش حاشیه نشینان را به این شرح بیان نمود:1-واحدهای مسکونی رو به ویرانی،فرسوده و با تجهیزات ناقص؛2-تسلط فرهنگ فقر و انعکاس ان در رفتارهای اجتماعی مردم؛3-فقر اقتصادی مردم؛4-گوشه گیری مردم از همه جریانات شهری؛5-ایجاد مرزهای پردوام در اطراف محله و جدائی گزینی مردم از سایر طبقات شهری؛6-عدم توجه و بی اعتنایی سازمانهای مسئول به احتیاجات محله
اقای پیران نیز پس از بررسی اجتماعات الونک نشین مناطقی از تهران اظهار میدارد که((اجتماعات زاغه نشین شهری که مختصات خرد و تجربی انها زمینه ساز سطح خرد تحلیل اند،از مختصات اجتماع شهری بهره مندند.به زبان دیگر چنین اجتماعاتی:الف-دربرگیرنده مکان جغرافیایی مشخص اند؛ب-دارای منافع مشترکی هستند که ساکنین را به هم پیوند می دهد؛ج-الگوهای مشترکی بر روابط اجتماعی و اقتصادی ساکنین انها حاکم است؛د-تجانس گروهی و همبستگی نسبتا بالایی خاصه در مواجه با مسایل مشترک و افراد خارج از اجتماع خود بروز میدهند؛ه-نهادهای خاص خود پدید اورده اند؛و بلاخره،و-یکدیگر را به خوبی کنترل میکنند.پراکندگی جغرافیایی مکانهای حاشیه نشین
حاشیه نشین ها در هر شکل خاصی مانند زاغه،الونک،کپر،گود و... در بدترین نقاط شهری در زمینهای پست و اغلب غیر قابل استفاده و ناهنجار داخل یا کنار شهرها در کنار کانال های فاضلاب در اطراف راه اهن در روی تپه ها و در نقاط جنوبی شهر که گاه از نظر شیب طبقاتی و گاه از نظر جغرافیایی و طبیعی کثیف ترین و متراکم ترین نقاط شهری هستند مستقر شده و اسکان یافته اند در شهرهای دیگر مثل تبریز در پای کوه و در روی خط گسل،اسکان یافته اند یا در کنار مسیرهای ارتباطی که به شهر منتهی میشوند و امثال ان استقرار پیدا کرده اند.مساکن حاشیه نشینها از نظر شکل و بافت و به طور کلی فرم معماری دارای شکلی خود ساخته و متاثر از فرهنگ و سنت همان روستاها و مناطقی است که حاشیه نشینها از انجا امده اند؛مانند الونک نشینهای تهران و تبریز.منتهی گاه همین بافت مساکن و کوچه های تنگ و پر پیچ وخم که حکایت از برنامه ریزی مردمی و خود رو دارد ولی با این حال انان برای همین مساکن اغلب یک یا دو اطاقه ارزش قائلند و داشتن یک سرپناه را به هر شکل و وسیله ای،فرار از اجاره خانه و یا هزینه ساخت مسکن میدانند و همیشه ترس از اقدام شهرداری برای تخریب الونکهای انان خمیشه در انها وجود دارد به همین خاطر تمایلی نیز در جهت بهبود مسکن انها دیده نمیشود و زندگی در انجا را به روستا ترجیح میدهند.به دلیل مشکلاتی که در روستا داشتن مثل نداشتن زمینو اب و عدم درامد کافی،دسترسی نداشتن به پزشک،دارو و درمان و عدم وجود مراکز دینی و فرهنگی و...برنامه ریزی شهری درایران دارای قدمتی دیرینه است. مانند شوش مربوط به قبل ازمیلاد
ساختن هگمتانه زمان مادها،تخت جمشیدوپاسارگاد هخامنشیان وتکامل شهرسازی باستان تازمان ساسانیان همه نشان از طراحیها وبرنامه ریزی منظم وسنجیده دارد.
پس از ورود اسلام ویژگیهای شهرسازی سنتی ایران با خصوصیات مذهبی واسلامی آمیخته وتکامل یافتازهزاره ششم تااول قبل ازمیلاد تحولاتی درایران وبین النهرین اتفاق افتاد که به آن دوران تکوین وتکامل شهرسازی می گویند.
دراین زمان درپی رفع نیازهای روزمره زندگی،ساکنین بناها را براساس نقشهای از پیش اندیشیده شده میساختند.
تجمع بیشتر وازدیاد جمعیت وتمرکزقدرت وثروت به ظهور طرحهای معماری کمک کرد که از تک بناها مانند معابد شروع وباعث ایجاد زمینه ساخت مجموعه های معماری شد.
محوطه هایی مانند تپه حصار دردامغان،تپه یحیی وابلیس درکرمان،چغازنبیل نمونه هایی است که باایجاد حصاربه دور اینها برای دفاع،زمینه برای برنامه ریزی فضاهای درونی ودرنتیجه تشکیل آنها فراهم شد.مانند شهرعیلامی درشوش یا شهرسوخته درنیمه شرقی ایران
از دوران ایجاد اولین حکومتها وپادشاهان درایران مانند مادهاوهخامنشیان وسپس سلوکیان،اشکانیان وبعد ساسانیان،شهرها گسترش وتکامل یافته وشهرهای جدید بانقشه وطرحهای تازه ایجادشدند.اولین دولت مستقل سلسله مادهاکه پایتختش هگمتانه هم مرکزحکومت وهم محل تجمع گروهی وسیع
روند تکامل معماری شهرسازی در زمان هخامنشی آغاز شد : مانند توپواکالا
بیشتر جنبه اداری و سیاسی و کمتر عوامل محیطی تاثیر میگذاشتند
تخت جمشید از زمان هخامنشیان دارای طراحی و برنامه ریزی به همراه مکان یابی فضایی عالی علاوه بر نشان از قدرت پیش بینی و محاسبه عالی ، در عمل نیز موفق بوده . این مجموعه بر روی تپه سنگی طبیعی واقع شده اقداماتی صورت گرفته مانند هموار ساختن سطح بالای تپه . ساخت و ایجاد هر قسمت با توجه به بناها و پستی و بلندی سطح مورد نظر
مجاری فاضلاب بنا با توجه به موقعیت جغرافیایی تپه پیش بینیهای لازم به عمل امده اب حیاطها و خیابانها توسط مجاری جذب و به خارج شهر هدایت می شود خندقی نیز قسمت زیادی اب باران را دفع می نمودتحولات جدید در شهر نشینی و برنامه ریزی شهری در این دوره به چهار صورت انجام میگیرد :سلوکیان اولا بانی شهر های جدید درایران به سبک هیپودام طبق نقشه شهر دارای دو خیابان اصلی شمالی_ جنوبی و شرقی _ غربی بوده کوچه هاموازی با خیابان اصلی یا عمود بر ان از جمله این شهر ها شهر مرو میباشد به پیروی از نوع شهرسازی یونانی طرح ریزی منظمی شده وبه پیروی از یک شکل هندسی دوباره ساخته شده است که هیپوداموس نام داشت
شهر اورپوس از نوع دوم شهر هایی بود که سلوکیان ایجاد میکردند
نوع سوم شهرها یا پولیس هایی بودند که یونانی ها با تغییر و تبدیل
یک یا چند دهکده، قریه ، به وسیله ساختن استحکامات و تشکیل حصاری دور انها وبا ایجاد مرکز دولتی و عمومی در ان ،مانند تیسفون
شهر های دیگر که یونانی ها ایجاد کردند ، انهایی بودند که قبلا صورت شهری داشته و محل سکونت انها قرار میگرفتند مانند شوش نتیجه دوم توسعه وگسترش شهر نشینی وشهر سازی در زمان سلوکیان از دو عامل اصلی و عمده تاثیر پذیرفت : یکی این که انها میخواستند سرزمینهای پهناور تحت سلطه ی خویش و همچنین نحوه ی انتظام و اداره امور کشوری و لشکری را حفظ کنند و دیگر این که توسعه بازرگانی و صنعت چنین موقعیتی را فراهم ساخت .
در زمان اشکانیان بنابر نیازهای نظامی و اقتصادی احداث قلعه ها و شهر های مربع ، مستطیل و بیضی شکل که از زملان هخامنشی و سلوکی در ایران معمول بود، رو به افزایش گذاشت . گرگان رایج ترین شیوه ی شطرنجی یا شبکه بندی محوطه
علاوه برحفظ شهرهای مهاجرنشین یونانی توسط اشکانیان گاه شهر های قبلی بنابر نیازهایی توسعه میافت مانند سیاست شهر سازی شهر مرو متاثر از عوامل نظامی .
احداث تعدادی از شهر های اشکانی مانند فیروز اباد در اغاز به منظور مقاصد نظامی بوده و سپس در اثر توسعه تبدیل به شهر شدند اشکانیان در منطقه دشت گرگان شهرهای زیادی ساختند که رایج ترین انها در ایجاد شهرها و قلاع نظامی در این منطقه انواع زیر بودند :
شهر یا قلعه با نقشه مربع
شهر یا قلعه با نقشه مستطیل
شهر یا قلعه با نقشه مدور
شهر یا قلعه با نقشه چند ضلعی نا منظم
شهر یا قلعه با نقشه بیضی
نمونه هایی از شهر هلای اشکانی : نساء _ تیسفون ( پایتخت اشکانیان ) _ شهر اشکانی اشور _ شهر هترا
در زمان به همراه رونق شهر نشینی ، شهر سازی نیز پیشرفت کرد
آقای تقوی نژاد گسترش دامنه شهر سازی را ناشی از سه عامل به کار گرفتن مردم در دستگاه دولت ، شکوفایی بازرگانی و پیشه وری و ضرورت دفاع از مرز ها میداند .
شهر های ساسانی با طرح و نقشه قبلی ساخته میشده و یک نقشه منظم داشتند و در محاسبات انها دقت ، نظم و ظرافت به کار رفته مانند شهر اردشیر خوره یا فیروز اباد .
مکان یابی اولیه شهر با در نظر گرفتن جوانب طبیعی ، دفاعی و نظامی صورت گرفته .
شهر های دیگری نیز به صورتهای شبکه بندی با نقشه منظم قائم الزاویه در این زمان وجود داشته مانند شهر های بیشاپور در فارس ، جندی شاپور و ایوان کرخه در خوزستان ، تیسفون و نیشابور .
دیگر شهرهای این زمان که با سیستم هیپودام ساخته شده بود بیشاپور است .
مسئله مهم در سیستم شهر سازی ساسانیان وجود کار بری ها یا عناصر سه گانه و همچنین وجود جهات چهارگانه در هنگام ایجاد معابر و دروازه ها است . مسجد ادامه روند شهر سازی زمان ساسانیان را منتهی باتغییراتی در دوره ی اسلامی ثابت میکند .در زمان ساسانیان شهر از سه بخش تشکیل میشد که عبارت بودند از :1-کهندژ یاقلعه،2-شهرستان یا شارستان3-ربض یاحومه.1-کهندژ یا قلعه:اولین قسمت ومهمترین بخش شهر ساسانی بود این قسمت یکی از مهمترین شهرهای اداری وسیاسی ایران بیش ازورود اسلام را تشکیل میداد،دارای برج وبارو بوده وبه وسیله خندقی احاطه میشد که تنها توسط دروازه ای به خارج راه داشت. محل احداث بهترین و بلندترین نقطه قرار داشت . ساختمانهای اصلی شهر را کاخ و مرکز نظامی و بعدا اتشکده ساخته میشد .2- شهرستان یا شارستان : قسمت دوم شهر دوره ساسانیان که پیرامون کهندژ قرار داشته و در واقع شهر قلعه ای ، همان بخش اصلی شهر است . محلات را در بر میگیرد . دروازه ی شهر نیز به این قسمت باز میشد . به دلیل توسعه ورونق تجارت در زمان ساسانیان،بازارها ومراکز تولیدقلب واقعی شهرها راتشکیل میداد.بازار به تدریج جای خود را در شهرساسانی باز کرده ودر بافت شهر جای گرفت.این نقش واهمیت در دوره پس از ورود اسلام بیشتر شد.
در این زمان بافت طبقاتی به چهار طبقه ی روحانیون ، ارتشیان ، دبیران و توده ملت شکل گرفت . در نظام طبقاتی حاکم بر ساخت شهرها تنها سه بخش مشاهده میشود که ناشی ازساخت اقتصادی واجتماعی حاکم برفضای کالبدی شهرهای آن زمان است طبقه اول در کهندژ،طبلقه دوم وسوم که هردو جز طبقات بالا وممتاز به حساب می آمدند در شهرستان وطبقه چهارم درحومه جای میگرفتند.( شهر نساء ، دارای طبقه بندی شهری در زمان اشکانیان )خصوصیات دیگر شهر های ساسانی منتهی شدن معابر اصلی شهر به چهار دروازه اطراف شهر است . به تبعیت از چهار جهت جغرافیایی و ناشی از جهان بینی و فرهنگ حاکم بر اعتقادات . مانند چهار دروازه در شهر گور ( فیروز آباد ) .
با ورود اسلام به ایران مسجد جامع یک عنصر مهم در ارتباط با بازار شهر بنا گردید . عناصر و فضاهای شهر های اسلامی ایران : بازار ، ارگ ومسجد جامع به همراه محلات